Cusco

Cusco is een stad in het Zuid-Oosten van Peru en wordt ook wel gespeld als Cuzco. De stad ligt vlakbij de Urubamba-vallei in het Andes gebergte. Het is tevens de hoofdstd van de gelijkname regio en ook de provincie. De stad heeft net iets minder dan 360.000 inwoners en ligt op 3.400 meter hoogte. Het heeft tevens een (internationaal) vliegveld aangezien het dient als toegangsportaal tot Machu Picchu.

Vanwege de hoogte is de lucht er erg ijl en is het dus aan te raden om zeker even een dag te acclimatiseren voordat je doorreist naar Machu Picchu. Cusco is de historische hoofdstad van het Inca-rijk en is in 1983 op de Unesco Wereld-erfgoedlijst geplaatst. Het is tevens op basis van de Peruviaanse grondwet aangewezen als historische hoofdstad van Peru.

De inheemse naam van de stad is Qusqu. Alhoewel het zo werd aangeduid in de Quechua taal, vindt het zijn oosprong in de Aymara-taal. Het woord zelf komt oorspronkelijk van het zinsdeel: “qusqu wanka” oftewel “rots van de uil”, wat verwijst naar de mythe van de Ayar tweeling over het ontstaan van de stad. Een van de tweeling kreeg vleugels en vloog naar de locatie waar de toekomstige stad gesticht zou worden. Daar aangekomen veranderde hij in een rots om de bezetting van het land te markeren.

Het is mooi weergegeven in de volgende passage van Juan Diez de Betanzos in “Suma y narración de los incas”.

“Vlieg erheen en door er te gaan zitten, neem bezit van de grond waar de mijlpaal verschijnt, want dan zullen we ons daar vestigen en gaan wonen”. Ayar Auca, na de woorden van zijn broer gehoord te hebben, vloog naar de plaats die hem Manco Cápac hem aan gaf. Hij zette zich er en veranderde er in een rots om de in bezitname te markeren. Dit soort markering droeg in de oorspronkelijke taal van deze vallei de naam Cozco wat tevens de naam van de stad zou worden.

De Spaanse overheersers namen de naam over in hun taal en vertaalden het als Cuzco. Cuzco is tevens de standaard spelling zoals het in de koloniale tijd gebruikt werd in alle officiële documenten en kronieken. Gedurende de jaren werd zowel Cuzco als Cusco gebruikt wat qua uitspraak nog erg dicht bij de oorspronkelijke uitspraak in de Quechua taal lag.

In 1976 heeft de burgemeester van de stad een decreet uitgevaardigd. Op basis van dit decreet werd de tradionele spelling niet langer geaccepteerd werd. Dit als gevolg van het feit dat de talen over de jaren ge-evolueerd zijn en als gevolg hiervan Cuzco weining gelijkenis meer vertoonde met hoe het oorspronkelijk gespeld werd in de Quechua taal. Dus Cuzco met een “z” werd ingeruild voor Cusco met een “s”.